پای چنبری (Club foot)

الف. تعریف :

پای چنبری یک ناهنجاری مادرزادی است که استخوانها ،ماهیچه ها ٬ تاندون ها و عروق خونی یک یا هر دو پا را درگیر می سازد. پا معمولا کوتاه و پهن است و پاشنه پا به سمت با لا وداخل و جلوی پا به سمت پایین و داخل برگشته است . پاشنه ممکن است باریک به نظر برسد و ماهیچه های ساق در مقایسه با پای سالم کوتاهتر هستند .

ب . علت:

در ایجاد پای چنبری چندین عامل از جمله علل محیطی و وراثتی دخالت دارند.
این بیماری بیشتر پسر ها را مبتلا می سازد و اگر در خانواده ای یک بچه با پای چنبری به دنیا بیاید، شانس ابتلای فرزندان بعدی خانواده افزایش می یابد.

عوامل خطر برای پای چنبری عبارتند از :

۱ . سابقه فامیلی وجود پای چنبری
۲ . چگونگی قرار گرفتن بچه در رحم
۳ . وجود اختلالات عصبی و عضلانی و استخوانی یا فلج مغزی در بچه
۴ . کمبود مایع آمنیوتیک داخل رحم در خلال حاملگی
۵ . زایمان با ته که اصطلاحا به آن بریچ می گویند

ناهنجاری های مادرزادی دیگری مثل دررفتگی تکاملی مفصل ران (که در آن سر استخوان ران به سمت بالا و خارج حفره مفصل قرارمی گیرد و این حفره توانایی نگهداری مفصل را در درون خود ندارد. ) ممکن است به همراه پای چنبری وجود داشته باشد.

ج. تشخیص :

پزشک اطفال با معاینه فیزیکی قادر به تشخیص پای چنبری خواهد بود که در صورت تشخیص پزشک سوالاتی راجع به رویدادهای تکاملی نوزاد خواهد پرسید . چون این بیماری ممکن است با اختلالات دیگر عصبی عضلانی همراه باشد . تاخیر در سیر تکامل کودک نیاز به بررسی بیشتر دارد .

روشهای تشخیص :
۱ . رادیو گرافی
۲ . سی تی اسکن

د . انواع :

دو نوع پای چنبری وجود دارد:

۱ . پای چنبری وضعیتی که با دستکاری و انجام حرکات مخصوص توسط پزشک صاف می شود .
۲ . پای چنبری سخت که بسیار به سختی حرکت می کند و تنها با عمل جراحی اصلاح می گردد.

ه . درمان پای چنبری :

بسته به سن کودک وشرح حال و تاریخچه پزشکی و تحمل وی برای درمانهای ویژه متفاوت است .
درمان پای چنبری باید از همان ساعات اولیه تولد صورت گیرد و به هیچ وجه نباید به تاخیر بیفتد.
هدف درمان اصلاح وضعیت پا و جلو گیری از پیشرفت بیماری است که عبارت است از :

۱ . ماساژ و دستکاری و اصلاح وضعیت پا
۲ . پس از اینکه پای بچه توسط جراح ارتوپد با ماساژ و دستکاری اصلاح گردید در همان وضعیت اصلاح شده در گچ بلند بی حرکت می ماند. برنامه درمان شامل ۱۲ هفته ماساژ و دستکاری و گچ گیری توسط پزشک است . به این ترتیب که در ۶ هفته اول هر هفته یکبار گچ در منزل توسط والدین با قرار گرفتن پای گچ گرفته در آب و سرکه بازشده و ماساژهای دستی (که قبلا توسط پزشک به مادر آموزش داده شده است ) انجام شده و سپس مراجعه جهت گچ گیری مجدد صورت می گیرد.
در ۶ هفته اول هر هفته٬ یک بار و در ۶ هفته دوم هر دو هفته، یکبار گچ باز و گچ گیری جدید یعد از ماساژ و دستکاری انجام می شود .
گچ حتما باید بلند باشد که از نوک انگشتان پا تا کشاله امتدادمی یابد.
در طول درمان و گچ گیری والدین به چشم خود پیشرفت درمان و اصلاح را در موارد قابل درمان با گچ گیری مشاهده می کنند . چنانچه درمان موثر واقع گردید (که حدود ۵۰درصد موارد موثر است ) در پایان نوبت دوازدهم گچ گیری پای کودک به مقدار زیادی اصلاح و نزدیک به پای طبیعی می گردد. پس از آن با نظر جراح جهت بیمار کفش مخصوص که توسط مراکز فنی ارتوپدی ساخته می شود٬ تجویز می گردد.
بیمار باید تا زمان بلوغ تحت نظر جراح باشد چون احتمال برگشت بیماری زیاد است .
در مواردی که پای چنبری از نوع سخت یا غیر قابل انعطاف باشد در همان جلسات اولیه گچ گیری خود را نشان می دهد و به درمان با دستکاری و ماساژ و گچ گیری پاسخ نمی دهد که این کودکان ، نهایتا باید تحت عمل جراحی قرار گیرند .
زمان جراحی از ۴ ماهگی آغاز می گردد و توسط ارتوپد ماهر صورت می پذیرد. لازم به ذکر است که علیرغم وجود تکنیکهای پیشرفته جراحی ، هر چند که کودک با پای اصلاح شده می تواند فعالیتهای روزانه معمولی و ورزش داشته باشد ٬ پای او هیچ گاه ۱۰۰ درصد مانند پای سالم طرف مقابل نمی شود .

آموزش مراقبت از گچ :
۱ . گچ باید تمیز وخشک نگه داشته شود .
۲ . گچ باید از نظر ترک وشکستگی چک شود .
۳ . لبه های ناصاف گچ باید تو سط یک لایه محافظ مثل گاز پوشانده شود تا باعث بریدگی و آسیب پوست نشود .
۴ . برای خاراندن پا از زیر گچ ،نباید از وسایل نوک تیز استفاده شود .
۵ . به کمک سشوار می توان هوای خنک را از زیر گچ به جریان انداخت ، اما این نکته حایز اهمیت است که هرگز هوای داغ یا گرم به زیر گچ به جریان انداخته نشود. چون ممکن است باعث سوختگی پوست شود .
۶ . نباید به داخل گچ پودر یا لوسیون فرستاده شود .
۷ . وقتی بچه غذا می خورد باید روی گچ توسط پارچه ای پوشانده شود تا تکه های مواد غذایی روی آن نریزد یا داخل آن نرود .
۸ . باید مواظب بود تا اسباب بازی های کوچک و لوازم ریز وارد گچ نشود .
۹ . پای گچ گرفته باید حدود ۳۰ درجه بالا تر از سطح زمین قرار گیرد که این کار با استفاده از بالش٬ در زیر آن انجام می گیرد.
۱۰ . گچ نباید آلوده به ادرار و مدفوع گردد.

زمان مراجعه به پزشک :
اگر یکی یا بیشتر از یک علامت از علائم زیر در نوزاد یا کودک وجود داشت ٬ باید به پزشک مراجعه نمود :
۱ . تب بیشتر از ۳۸ درجه
۲ . درد شدید یا فزاینده
۳ . تورم زیاد بالا یا پایین گچ
۴ . ایجاد گزگز، مورمور یا جز زدن
۵ . استشمام بوی تعفن از زیر گچ
۶ . سردی، کبودی و یا عدم تحرک انگشتان