ریفلاکس معده (برگشت محتویات معده به مری و دهان)

ریفلاکس معده یکی از بیماری های شایع در نوزادان و کودکان است که بصورت برگشت شیر به دهان و استفراغ تظاهر پیدا میکند.
فیزیولوژی .و آناتومی : عضلات و زاویه محل اتصال مری به معده طوری شکل گرفته است تا مانع برگشت محتویات معده به مری و سپس به دهان می گردد. به علت عدم رشد کافی این عضلات در دوران نوزادی، در بسیاری از نوزادان بپس از خوردن شیر، برگشت مقداری شیر از طریق دهان دیده می شود. این برگشت به مرور زمان کاهش یافته و تا سه ماهگی اکثراً قطع می شود. لذا ریفلاکس معده تا سه ماهگی طبیعی تلقی می شود. در صورت ادامه استفراغ ها باید به فکر چاره جوئی باشیم.
آناتومی: سه عامل آناتومی مانع پیدایش ریفلاکس معده می گردد.
1. طول مری زیر دیافراگم: طول مری زیر دیافراگم ( داخل شکم) باید حدود 4-3 سانتی متر در کودکان تا 2 سال باشد. هرچه این طول کمتر باشد ریفلاکس شدید تر می شود.

2. زاویه اتصال مری به معده: این زاویه که به نام His معروف است حاده بوده و حدود 15درجه می باشد. در کودکان دچار ریفلاکس معده مقاوم به درمان، این زاویه، قائم یا باز است، و هرچه زاویه بازتر باشد ریفلاکس شدیدتر خواهد بود
3. قطر سوراخ محل گذر مری از دیافراگم (هیاتوس): دیواره این سوراخ باید با مری در تماس باشد، هرچه این سوراخ گشادتر باشد، احتمال بروز ریفلاکس بیشتر است.
علائم ثانویه ریفلاکس معده: محتویات معده حاوی اسید معده و مواد بلعیده شده ( شامل شیر در نوزادی و مواد غذایی در کودکان بزرگتر) می باشد. مخاط (لایه داخلی) مری و حلق در مقابل اسید معده نامقاوم است، لذا اسید معده آسیب های جدی به این لایه ها وارد می کندو علائم زیر را ایجاد می کند.

1. سوختگی مخاط مری با اسید معده، منجر به سوزش و حتی درد قسمت فوقانی شکم و پشت جناغ سینه می گردد. این علامت در کودکان شیرخوار همراه با بی قراری های شبانه و به هنگام خواب است و کودک بطور مداوم به سمت راست و چپ می غلطد. کودکان بزرگتر که قادر به صحبت هستند از سوزش پشت جناغ شاکی هستند.
2. ترشحات معده با ورود به سینوس های کنار حلق باعث التهاب آن ها یعنی سینوزیت گشته و علائمی همچون ترشحات حلق به همراه دارد، که گاه بصورت خلط خود را نشان می دهد.
3. سرفه های شبانه ناشی از ورود اسید معده و ترشحات به نای و نایچه های تنفسی.
4. بدبو شدن دهان ناشی از ترشحات حلق .
5. عفونت ریه ها ناشی از ورود ترشحات معده به نای و برونش ها و نسوج ریه.
6. به علت استفراغ های مکرر و عدم بهره مندی بدن انسان از مواد غذائی بلعیده شده، کاهش وزن حاصل گشته و رشد جسمی کودک منفی می شود. این یک علامت هشدار دهنده است و بایستی هرچه سریع تر به فوق تخصص جراحی اطفال مراجعه نمود.
7. بی خوابی و بی قراری های مکرر شبانه که علاوه بر ناراحتی کودک موجب بی خوابی والدین هم می گردد. این علامت باز هم هشدار دهنده است و می بایست به فوق تخصص گوارش اطفال و یا فوق تخصص جراحی اطفال مراجعه نمود.
8. سختی بلع ناشی از سوختگی شدید انتهای مری بر اثر تماس با اسید معده و از بین رفتن سلول های مخاطی و تشکیل زخم و سپس تنگی که علامت جدی است و می بایست به فوق تخصص جراحی اطفال مراجعه نمود.

روش تشخیص:
پزشک معالج ابتدا بر اساس علائم تعریف شده توسط والدین بیمار تشخیص اولیه را می گذارد اما برای قطعی نمودن تشخیص می توان از امکاناتی همچون سونوگرافی، رادیولوژی (باریم میل)، آندوسکوپی و PH متری استفاده نمود.
اهمیت بیماری: نوزادان و کودکان دچار ریفلاکس معده را باید به موقع تشخیص داد تا با شروع درمان از پیدایش عوارض جلوگیری نمود. همانطور که اشاره شد عوارض این بیماری در صورت عدم تشخیص و عدم شروع درمان های حمایتی و پیشگیرانه ممکن به عوارض برگشت ناپذیر تبدیل و موجب آزار برای کودک و زحمت و هزینه برای والدین گردد.
درمان ریفلاکس معده: در شروع بیماری، درمان ریفلاکس معده، داروئی است . با داروهای حمایتی و پیشگیرانه می توان حدود 80% ریفلاکس معده در کودکان را درمان نمود و از آسیب جدی پیشگیری کرد.
درمان جراحی: در صورت عدم جوابگوئی درمان داروئی و باقی ماندن علائم بیماری همچون استفراغ، بیقراری، سرفه و ترشحات حلق و یا بروز عوارض جدی همچون عدم رشد کافی و کاهش وزن و یا سختی بلع به معنی لزوم درمان ریفلاکس به روش جراحی است . در روش جراحی اصلاح آناتومی صورت می گیرد. جراح اطفال با تنگ نمودن سوراخ محل گذر مری در دیافراگم، اصلاح زاویه His ( بین مری و معده) و همچنین طولانی نمودن مری زیر دیافراگم، درمان نهائی ریفلاکس معده را انجام می دهد. با درمان جراحی علائم و عوارض بیماری برطرف می گردد.